Strona stworzona, dzięki uprzejmości Biblioteki Publicznej Gminy Prażmów, przez miłośników gminy Prażmów. Ustanów 2023

Artykuły z tej kategorii

Obie miejscowości położone są pod Prażmowem, w parafii prażmowskiej. Ich początki wiążą się z nieistniejącą dziś miejscowością, dawnym folwarkiem, Dziecinów. Nie wiadomo, kiedy powstał, być może w XVIII w. Na początku XIX w. folwark Dziecinów należał do dóbr prażmowskich. W 1808 r. dzierżawcą w folwarku był starozakonny Chaim Jakobowicz. W aktach stanu cywilnego gminy Prażmów, pod datą 1811 wymieniony jest Tadeusz Filutowski, fornal, a pod datą 1813 Piotr Pisarski, ekonom folwarku Dziecinów.

Dziecinów na mapie z 1791 r.

Mieszkał tu gajowy Marcin Tomczak (informacje z 1822 i 1829 r.), a w 1835 r. gajowy Józef Wierzbicki.

W akcie z 1828 r. wymieniony jest pisarz Tomasz Ruścieński, w 1829 r. owczarz Maciej Serafin, w 1831 r. piwowar Jan Ostrowski oraz plantator, ewangelik Konrad Zemmer i płóciennik, także ewangelik Daniel Laynbruch. W 1835 r. w Dziecinowie mieszkał m.in. majster krawiec Józef Zieleński, a także bartnik Józef Wierzbicki (informacje z lat 1835 i 1840). W innych aktach urodzonych, małżeństw i zgonów (z lat 1808-1867) wymienieni są także: gonciarz, wyplatacz, ogrodnicy, w 1843 r. cieśla.

W 1877 r. zabudowania folwarku Dziecinów składały się z budynku mieszkalnego dla służby, stodoły i owczarni, drewnianych o słupach murowanych.

Na mocy ukazu carskiego z 1864 r., ziemię na własność w Dziecinowie otrzymał w 1867 r. tylko jeden włościanin Jan Sobolewski. Początkowo przypadło mu prawo wypasu 4 krów razem z bydłem dworskim, a także pozyskiwania w lesie dworskim zwanym „Duży Las” po jednej furze zbieraniny co tydzień, w miesiącach od grudnia do marca, a w pozostałe miesiące po dwie fury miesięcznie, bez pomocy siekiery. W 1875 r. za zrzeczenie się praw serwitutowych otrzymał dodatkowy przydział ziemi.

Dziecinów na mapie z 1839 r.

Folwark Dziecinów-Kozieczki wyłączono z dóbr Prażmów w 1899 r. Jego powierzchnia wynosiła 713 mórg 103 pręty (1 morga, mórg = 5.598,7 m²; 300 prętów² = 1 morga, mórg). Kozieczki nawiązywały do nazwy gruntów, które na początku XIX w. należały do gospodarzy wsi Prażmów (położonych na rozdrożu dróg „Pieczyskiej” i prowadzącej do „Małego Lasu”).

W 1903 r. wydzielono grunty o powierzchni 31 dziesięcin 1065 sażeni² (dziesięcina-diesiatina = 10.925 m²; sażeń²-sążeń² = 4,55 m²) do oddzielnej księgi hipotecznej pod nazwą „Stara Cegielnia”. Nazwa „Stara Cegielnia” używana była jeszcze w latach 70. XX w., jako określenie pola w Woli Prażmowskiej [Stara Cegielnia wciąż jest częścią Woli Prażmowskiej, dawniej została przyłączona do Dziecinowa-Kozieczek z Woli Prażmowskiej w celu ułatwienia jej parcelacji - przyp. red.]. W XIX w. stały tu dwie chałupy, w których mieszkał strycharz [(ceglarz)] i zdun (garncarz).

Wieś Dobrzenica powstała w wyniku parcelacji w 1906 r. Z folwarku Dziecinów-Kozieczki wydzielono grunty o powierzchni 101 dziesięcin 2240 sażeni² pod nazwą „Towarzystwo Dobrzenica”. W tym samym roku wydzielono „Towarzystwo Dziecinów Kozieczki” o powierzchni 50 dziesięcin 1375 sażeni². W 1909 r. powstała wieś Błonie, w wyniku wydzielenia gruntów „Towarzystwa Błonie” o powierzchni 108 dziesięcin 1165 sażeni².

Towarzystwa Włościan powstawały pod koniec XIX w. i na początku XX w. Z jednej strony zadłużeni właściciele majątków zainteresowani byli ich częściową sprzedażą, a z drugiej nabywcy działek otrzymywali wsparcie finansowe na zakup ziemi ze strony Banku Ziemskiego Włościańskiego w Warszawie. Ci drudzy zawiązywali grupy lub towarzystwa, podpisywali umowę z Bankiem, a swoje zobowiązania mieli rozłożone nawet na ponad 30 lat.

Od 1875 r. właścicielką dóbr Prażmów i w ich składzie folwarku Dziecinów-Kozieczki była Izabella Ryx z domu Kropiwnicka. W 1905 r., po śmierci dziedziczki, majątek przeszedł na jej dzieci: Jerzego, Bronisławę Apoznańską i Jadwigę Omińską w równych częściach. Jeszcze w tym samym roku 87 mórg z folwarku Dziecinów Kozieczki sprzedali Ottonowi i Emilii z domu Siekaczyńskiej małżonkom Kubickim za sumę 132.662 rubli, przyłączając tę część ponownie do dóbr Prażmów [które Kubiccy wykupili od Ryxów - przyp. red.]. Po śmierci Emilii, w 1907 r. połowa dóbr przeszła na jej synów: Władysława Leona, Stanisława Zygmunta, Mieczysława Lesława, Edwarda Tadeusza i Zygmunta Bronisława. Dwa lata później przypadła im także druga połowa, stanowiąca spadek po zmarłym ojcu Ottonie. Rodzeństwo Kubiccy działkę o powierzchni 87 mórg łącznie z dobrami Prażmów sprzedali, na podstawie kontraktu z 1909 r., Karolowi Kosińskiemu.

Ponadto Ryxowie dokonali w 1906 r. sprzedaży ponad 4 ha księdzu Franciszkowi Kuleszy i ponad 13 ha Antoniemu Pakule (działka „Piotrów”). W 1913 r. Wincenty Matulka kupił działkę nr 1 z nieruchomości „Łukaszówka” o powierzchni ponad 5 ha, a Jan Łukasiak działkę nr 2 z „Łukaszówki” o powierzchni ponad 7 ha. Wincenty Matulka na mocy aktu z 1913 r. swoją własność zapisał synowi Stefanowi Matulce. W 1921 r. ksiądz Franciszek Kulesza działkę, kupioną przed wojną wraz z drugą działką z dóbr Prażmów sprzedał za 300 000 marek polskich Aleksandrze z Ładów Leśniakowej.

Podczas Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności Polski, w dniu 30 września 1921 r., kolonia Błonie liczyła 11 budynków, w których mieszkało 75 katolików, natomiast kolonia Dobrzenica także 11 budynków i 71 katolików. Towarzystwa z czasów rosyjskich w niepodległej Polsce określano mianem kolonii.

W księdze ludności stałej folwarku Dziecinów sprzed I wojny światowej, założonej i prowadzonej w Urzędzie Gminy Wągrodno (np. w 1905 r. z siedzibą w Kamionce, a w 1909 r. w Uwielinach) wpisani są mieszkańcy tylko jednego domu, karbowego Walentego Matulki.

Kapliczka w Dobrzenicy (przy skrzyżowaniu szosy i ul. Mazowieckiej [drogą przez Rybno]) z 1936 r., 2024 r.

Przed II wojną światową w Dziecinowie znajdowały się dwa domy rolników Michała i Pawła Sobolewskich.

Przed 1939 r. wieś Błonie liczyła 13 numerów domów. Mieszkali w niej z rodzinami rolnicy: Andrzej Rybicki (pod nr 1), Jan Tokaj i Stanisław Kiliański, robotnik rolny (nr 2), Paweł Lubryczyński (nr 3), Ludwik Matulka (nr 4), Stanisław Jagiełło (nr 5), Józef Majak i Stanisław Celejewski (nr 6), Bolesław Hołubka (nr 7), Franciszek Hołubka, Bronisław Skrzypczak i Józef Kamać (nr 8), Jan Kiljański i jego zięć, robotnik Mieczysław Próchnicki (nr 9), Józef Tomasz Jagiełło (nr 10), Stanisław Kiljański (nr 11), wdowa Zuzanna Białas z domu Kucharska (nr 12) i Bolesław Matulka (nr 13).

Wieś Dobrzenica w latach 1933-1939, wg rejestru mieszkańców stałych, liczyła 14 numerów domów. Mieszkali w niej z rodzinami rolnicy: Antoni Gajewski (pod nr 1), Feliks Bodych (nr 2), Władysław Wawrzyniec Rawski z zięciem Antonim Chmieleckim (nr 3), Stanisław Filutowski (nr 4), wdowa Katarzyna Zawadzka z domu Korpalska (nr 5), Michał Zawadzki (nr 6), Piotr Rybicki (nr 7), Jan Matulka (nr 8), Julian Makowski (nr 9), Jakub Bodych (nr 10), wdowa Franciszka Skwirowska z domu Chmielewska, I voto Bernaciak (nr 11), Andrzej Bodych, który zajmował się kowalstwem (nr 12), Jan Kostrzewa (nr 13) i Władysław Przybylski (nr 14).

Kapliczka w Dobrzenicy (przy zakręcie szosy) z 1939 r., 2024 r.

W dniu 2 lutego 1945 r. przejęto na cele reformy rolnej, na mocy dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o wprowadzeniu reformy rolnej, folwark Wolę Prażmowską. Grunty orne nadano także małorolnym z Błonia. Wielkość przydziału zależała od ilości dotychczas posiadanej ziemi oraz liczby osób w rodzinie. Ziemię od 1,00 do ponad 2,00 ha otrzymało 7 rodzin.

Opisane miejscowości należały do gminy Wągrodno, której nazwę zmieniono w połowie 1952 r. na Wola Wągrodzka, od końca 1954 r. do gromady Prażmów, natomiast od początku 1973 r. znajdują się w granicach gminy Prażmów.

Wykaz gromad i miejscowości w powiecie piaseczyńskim, opracowany w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Piasecznie, w latach 50. XX w., wymienia wsie: Błonie, Dziecinów, Dziecinów Dworski i Dobrzenica. W latach 70. XX w. nazwę Dziecinów nosił już tylko lasek we wsi Wilcza Wólka.

Słonawka i Rybno stanowiły [i stanowią] części wsi Dobrzenica [oprócz Rybna, Słonawki i Dziecinowa, na tym terenie funkcjonowało/uje więcej nazw miejscowych oznaczających miejscowości o nawet wielowiekowej historii takie jak: Łukaszówka (Błonie), Żelisławów, Karczunek (Kolonia Gościeńczyce), Antonin, Piotrów, Nowe Gościeńczyce (Gościeńczyce, dawniej gm. Wągrodno obecnie gm. Grójec, pow. grójecki), Słonawa (Barcice Drwalewskie, gm. Chynów, pow. grójecki) - przyp. red.].

Obecnie Dobrzenica jest jedyną miejscowością o tej nazwie w Polsce [dodatkowo należy powiedzieć że Dobrzenica z Błoniem tworzą sołectwo Dobrzenica-Błonie - przyp. red.].

Ewa i Włodzimierz Bagieńscy

Tekst pochodzi z miesięcznika "Co i jak" (nr 77) 6/2005

Korekta i przypisy: Bartłomiej Kucharski

Zdjęcie nagłówkowe: Słonawka, obecnie Dobrzenica, 1918 r. Jadwiga i Paweł Pakuła z dziećmi.