I wojna światowa była czymś na co liczyło pięć pokoleń Polaków - realną szansą na odzyskanie wolności. Polska przestała widnieć na mapie po III Rozbiorze Polski w 1795 r., na 123 lata. Polacy podejmowali szereg zrywów wolnościowych od Wiosny Ludów, po powstanie listopadowe czy powstanie styczniowe, najbardziej w Prażmowie czczone ze względu na potyczkę z 5 sierpnia 1863 r. Te wszystkie rzeczy doprowadziły do tego, co się stało w listopadzie 1918 r.

Po rozbiorach ziemia prażmowska znalazła się w zaborze rosyjskim. W 1867 r. w wyniku represji po powstaniu styczniowym zostaje zniesiona autonomia Królestwa Polskiego. Ujednolica się system administracyjny Królestwa z panującym w reszcie Imperium. Reorganizuje się gubernie i powiaty. Tworzy wcześniej nie występujące w administracji państwowej gminy. W szkolnictwie i administracji nakazuje się używanie języka rosyjskiego, rok później przychodzi nakaz o sporządzaniu w tym języku ksiąg parafialnych. Miastom odbiera się prawa miejskie, likwiduje się szkoły, narastają represje.

Teren obecnej gminy Prażmów należał od 1867 r. do gminy Wągrodno. Gmina Wągrodno należała do obszernego powiatu grójeckiego sięgającego od Białobrzeg na południu po Piaseczno na północy. Chwilę przed I wojną światową był jednym z 14 powiatów guberni warszawskiej, jednej z 10 guberni generał-gubernatorstwa warszawskiego – oficjalnego podziału administracyjnego dla Królestwa Polskiego nazywanego często w nomenklaturze carskiej Krajem Nadwiślańskim. Samorządy i instytucje wiejskie były w większości obsadzone przez Polaków. Urzędnicy rosyjscy zasiadali w miastach, głównie od szczebla powiatowego w górę. W krzepieniu polskości udział brały gównie organizacje, parafie i dwory.

Parafia Prażmów również była prężna i obszerna.

Wpływ miały wtedy również dwory. Na początek XX w. przypada olbrzymie rozsprzedawanie gruntów w celu ratowania finansowego majątków. W okresie Wojny Światowej w najbliższych Prażmowowi majątkach, czyli Prażmów i Wola Prażmowska władzę dzierżył odpowiednio: Aleksander Mysyrowicz (od 1918 r.) i Tadeusz Korybut-Daszkiewicz (od 1904 r.).

I wojna światowa rozpoczyna się dla Polski 1 sierpnia 1914 r., kiedy to Cesarstwo Niemieckie wypowiedziało wojnę Cesarstwu Rosyjskiemu. We wrześniu tego samego roku rozpoczyna się operacja warszawsko-dęblińska - niemiecka ofensywa na Warszawę. Na nasze tereny przychodzi ona w październiku wyludniając i rabując miasta oraz głodząc wsie. Niemcom jednak nie udaje się zdobyć Warszawy, robią to jednak raz jeszcze w lecie 1915 r. W lipcu i sierpniu walki również nie ominęły gminy Wągrodno pozostawiając po sobie zabitych i zniszczenia (z okresu tych walk pochodzi cmentarz wojenny w Krępie). Tym razem jednak udaje się zdobyć stolicę.

Kamień z częściowo zatartym napisem "Módlcie się za poległych" na cmentarzu wojennym w Krępie.

Niemcy wchodzą do stolicy Kraju Nadwiślańskiego/Królestwa Polskiego 5 sierpnia 1915 r. W tym czasie kończy się wieloletnie panowanie rosyjskie i rozpoczyna okupacja niemiecka – okupacja, która w porównaniu do okupacji 25 lat później była o wiele łaskawsza i łagodniejsza dla Polski. Niemcy tworzą dla okupowanych terenów Cesarko-Niemieckie Generalne Gubernatorstwo Warszawskie, zostawiają system administracyjny po Rosji Carskiej, trwający aż do końca wojny. Nowi okupanci są witani są nieufnie przez Polaków, budowaniu opinii nie pomagają rekwizycje koni, kontyngenty czy masowe wycinki drzew. Niemcy jednak otwierają szkoły (otwarcie Szkoły Powszechnej w Wągrodnie, drugiej na terenie gminy po szkole w Uwielinach), naprawiają drogi i inną zniszczoną infrastrukturę, tworzą cmentarze wojenne (m. In. w Krępie), dają Polakom swobodę. Znikają carskie symbole, nazewnictwo i pomniki, upamiętnia się powstania narodowe z XIX w., księgi gminne i parafialne zaczynają z powrotem być pisane w języku polskim, tworzą się polskie samorządy.

W czasie wojny, jeszcze pod panowaniem Rosjan zawiązują się Komitety Obywatelskie, różnego szczebla – od gminnych po centralny, mające na celu samopomoc obywatelom pokrzywdzonym przez wojnę. Niemcy je rozwiązują.

W 1918 r. sytuacja wojenna się zmienia, niedawnego ciemiężcę trawi rewolucja, a obecny okupant przegrywa, zbliża się zakończenie Wielkiej Wojny.

11 listopada 1918 r. - poniedziałek, wspomnienie św. Marcina, wiele ludzi udaje się do powiatowego Grójca, aby dowiedzieć się cokolwiek o rewelacjach zasłyszanych od rana. Gdy już się dowiedzą, rozpowiadają reszcie. W miastach trwa rozbrajanie żołnierzy niemieckich, którzy nie mają ochoty walczyć tylko wrócić do domów. Rozbrajanie, przebiega w większości bez żadnych starć i w przyjaznej atmosferze. Polacy, zadowoleni z okupacji odprowadzają w pokoju Niemców na dworce. Rada Regencyjna przekazuje Piłsudskiemu władzę, pokój w Compiegne zostaje podpisany. Wielka Wojna dobiega końca. Odrodzoną Polskę czeka teraz bardzo ciężki okres od wojny o granice zaczynając, na problemach społecznych i materialnych kończąc.

Wiele ludzi z gminy Wągrodno i parafii Prażmów zostaje powołanych do wojska carskiego, wiele z nich nie wraca do domów.

Jeszcze w 1918 r. zostaje otwarta Szkoła Powszechna w Gościeńczycach, za staraniem właścicielki majątku. Powoli w “urzędowo” zrusyfikowanym społeczeństwie odradza się Państwo Polskie. Niedługo po zakończeniu wojny, w Woli Prażmowskiej zostaje wybudowana jako wotum za odzyskanie niepodległości kapliczka w kształcie piramidki (obecnie, po wielorazowych zniszczeniach przez auta przebudowana).

CDN